Elazığlı Araştırmacı-Yazar Süleyman Yapıcı, Palu’nun kültürel ve dilsel mirasına yönelik uzun yıllara dayanan bir çalışmanın sonucunda hazırladığı “Palu Merkezi Ağzı Söz Varlığı ve Lügatı” isimli iki ciltlik eseri okuyucularla buluşturdu. Bekir Ali Demirel ile birlikte kaleme alınan bu eser, Elazığ ve çevresinin dil, tarih, edebiyat, kültürel ve sosyal hayatına ışık tutan kapsamlı bir çalışma olarak öne çıkıyor. Süleyman Yapıcı, kitabın ortaya çıkış süreciyle ilgili verdiği bilgilerde, 2012 yılında saha araştırmalarıyla başlayan bu çalışmanın 2024 yılına kadar sürdüğünü ve sonunda iki ciltlik bir eser haline getirildiğini belirtti.

Birinci cilt “Palu Merkez Ağzı Söz Varlığı ve Lügatı” olarak adlandırılırken, ikinci cilt “Palu Merkezi Ağzı Ses ve Biçim Bilgisi” başlığıyla yayımlandı. Her iki cilt de toplamda 848 sayfadan oluşuyor ve büyük boy olarak (16x24 cm) tasarlandı. Yapıcı, bu çalışmayı Palu’nun yerel dil özelliklerini, söz varlığını ve ses yapısını kaybolmadan önce kayıt altına almak amacıyla hazırladıklarını ifade etti. Çalışma, Palu merkezinin yanı sıra çevresinde bulunan üç yerleşim yerindeki 50 yaş üstü bireylerle yapılan görüşmelere dayandırıldı. Görüşmeler genellikle Elazığ Palulular Derneği’nde, Palu’daki çayhanelerde veya katılımcıların evlerinde gerçekleştirildi.

Bu sürecin temel amacı, Palu’ya özgü olan ve çoğunlukla yaşlı nüfus arasında hâlâ kullanılmakta olan eski kelimeleri, deyimleri, atasözlerini, bölgenin kültürel zenginliğinin bir parçası olarak kayıt altına almaktı. Osmanlıca okuma-yazma bilen ya da okuryazar olmayan yaşlı kadınların kaynak olarak seçilmesi, dilin özünü koruyarak aktarılmasına katkı sağladı. Yapıcı, eski kelimelerin ve deyimlerin önemli bir bölümünün bu grup sayesinde gün yüzüne çıkarıldığını, bu kişilerin dış dünyayla sınırlı etkileşimde olmalarının dilin değişmeden korunmasına olanak tanıdığını ifade etti.

Kitabın içeriği oldukça zengin bir çeşitliliğe sahip. Birinci ciltte, 875 lakap, 211 yer ve mevki adı, 639 atasözü, 325 dua ve beddua, 3406 deyim ve birleşik fiil, 416 avcılık terimi, 199 oyun terimi ve deyimi ile 8264 sözcük yer almakta olup, toplamda 14.335 madde başı bulunuyor. İkinci ciltte ise ses ve biçim bilgisi açısından Palu ağzına özgü özellikler detaylandırılıyor. Özellikle Eski Türkçede var olan ancak günümüz standart Türkçesinde kullanılmayan bazı ünlü ve ünsüzlerin (á, é; ġ, ħ, í, n͡g, u͡v.) Palu ağzında hâlâ yaşadığını ortaya koyan bu çalışma, Türk dil bilimi ve etimoloji alanlarında da önemli katkılar sağlayacak.

Bu çalışmanın oluşumunda yalnızca birebir görüşmeler değil, aynı zamanda Türkiye ve Türk Cumhuriyetlerinde yayınlanmış 250 sözlük, lügat, deyim ve terim kaynakları da taranarak bilgi doğrulama süreci gerçekleştirilmiş. Yapıcı, bölgedeki dilin zenginliğini yansıtan ve uzun bir saha çalışması sonucunda elde edilen bu verilerin, Palu’nun kültürel ve dilsel hafızasını korumaya yönelik büyük bir adım olduğuna inanıyor. Aynı zamanda, kitap, Palu’nun günlük yaşamında sıkça kullanılan dualar, beddualar, avcılık ve oyun terimleri gibi çeşitli kültürel unsurları da içererek bölgenin kültürüne dair derinlemesine bir bakış sunuyor.

Süleyman Yapıcı ve Bekir Ali Demirel, kitabın hazırlık sürecinde katkı sağlayan tüm Palululara ve emeği geçen kişilere teşekkürlerini sunarken, eserin Paluluların yanı sıra Türkiye genelinde dil ve kültür araştırmalarına ilgi duyan kesimler tarafından da sahiplenileceğine olan inançlarını dile getirdiler. Yapıcı, bu eseri, çalışmaya katkı sağlayan ancak kitabın yayımlandığını göremeyen ebediyete intikal etmiş Palululara ve onların çocuklarına ithaf ettiklerini belirtti. Kitap, Palu’nun kültürel mirasına sahip çıkılmasını teşvik ederken, bölgenin unutulmaya yüz tutmuş kelimelerinin ve dil özelliklerinin gelecek nesillere aktarılmasını amaçlıyor.

Eser, 16-24 Kasım 2024 tarihleri arasında gerçekleşecek olan Elazığ 5. Kitap Fuarı'nda kitapseverlerin beğenisine sunulacak. Kitabı temin etmek isteyenler, doğrudan Süleyman Yapıcı veya Bekir Ali Demirel ile iletişime geçebilirler.